Τί είναι η φωνολογική ενημερότητα;
 
Φωνολογική ενημερότητα ή αλλιώς φωνολογική επίγνωση είναι η ικανότητα των παιδιών να συνειδητοποιούν, να αναγνωρίζουν και να χειρίζονται τα δομικά στοιχεία της γλώσσας, τα οποία είναι οι προτάσεις, οι λέξεις, οι συλλαβές καθώς και τα φωνήματα. Η φωνολογική ενημερότητα είναι ένας όρος «ομπρέλα», ο οποίος αποτελείται απο ένα ευρύ φάσμα δεξιοτήτων. Πιο αναλυτικά, αναφέρεται στην δυνατότητα των παιδιών να αντιλαμβάνονται ότι οι προτάσεις αποτελούνται από λέξεις, οι λέξεις από συλλαβές και οι συλλαβές από φωνήματα.

Η φωνολογική ενημερότητα περιλαμβάνει μια συνεχή δεξιότητα που αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου και είναι ακέραιας σημασίας για την επιτυχία στην ανάπτυξη της ανάγνωσης και της ορθογραφίας.
(Gillon, G., 2004; Ρουμελιώτη, 2006)
 
Επίπεδα της φωνολογικής ενημερότητας

• Φωνητική επίγνωση: η ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει ότι οι λέξεις αποτελούνται από φωνήματα αλλά και να συνθέτει και να αναλύει τα φωνήματα των λέξεων (π.χ. η λέξη «γάτα» αποτελείται από τα φωνήματα /γ/, /α/, /τ/, /α/).
• Συλλαβική επίγνωση: η ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει ότι οι λέξεις αποτελούνται από συλλαβές αλλά και να συνθέτει και να αναλύει τις συλλαβές των λέξεων (π.χ. η λέξη «ποδήλατο» αποτελείται από τις συλλαβές /πο/, /δη/, /λα/, /το/).
• Η επίγνωση για τα τμήματα της συλλαβής: η ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει ότι η συλλαβή, το τμήμα μιας λέξης, αποτελείται από δύο δομικά τμήματα (π.χ. η συλλαβή /τρα/ αποτελείται από το αρχικό τμήμα /τρ/ και το τελικό τμήμα /α/)

 
Στάδια Ανάπτυξης της Φωνολογικής Ενημερότητας
Σύμφωνα με τον Hempenstall (2002), τα στάδια ανάπτυξης της φωνολογικής ενημερότητας είναι τα εξής:

• Αναγνώριση ότι οι προτάσεις αποτελούνται από λέξεις, πχ. / Εδώ /είναι / η / τάξη / μου /
• Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να ομοιοκαταληκτούν, πχ. βουνό -στενό.
• Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να ξεκινούν με τον ίδιο ήχο, πχ. άγγελος –αγάπη
• Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να τελειώνουν με τον ίδιο ήχο, πχ. μέλι– χέρι
• Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να έχουν τον ίδιο μεσαίο ήχο, πχ. πέρασμα -γέρασε
• Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε συλλαβές, πχ. πε – ρι – με – νω
• Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε αρκτικά φωνήματα και ρίμες, πχ. μαθητ –ής
• Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε μεμονωμένα φωνήματα, πχ. ά – λ- ο – γ- ο
• Αναγνώριση ότι κάποιοι ήχοι μπορούν να διαγραφούν από λέξεις και να δημιουργηθούν νέες λέξεις, πχ. τώρα – ώρα
• Ικανότητα σύνθεσης ήχων για δημιουργία νέων λέξεων, πχ. ν – ε – ρ – ό – νερό
• Ικανότητα κατάτμησης λέξεων σε συστατικούς ήχους, πχ. νερό – ν – ε – ρ – ό

 
Γιατί είναι σημαντική η κατάκτηση της φωνολογικής ενημερότητας;
Η φωνολογικής ενημερότητα είναι σημαντική διότι σχετίζεται άμεσα με την κατάκτηση της γραφής, της ανάγνωσης και της ορθογραφίας. Σε ποικίλες μελέτες, τα παιδιά που αξιολογήθηκαν με υψηλού βαθμού δεξιότητες στη φωνολογική ενημερότητα, πριν διδαχθούν ανάγνωση και γραφή, είχαν καλύτερες επιδόσεις στην εκμάθηση του γραπτού λόγου.
 
 
 
Κωστοπούλου Αναστασία
Λογοθεραπεύτρια – Λογοπαθολόγος
Συνεργάτιδα του επιστημονικού κέντρου «Αγωγή»