Το παιγνίδι αποτελεί ένα βασικό κομμάτι στη ζωή κάθε παιδιού, απαραίτητο όχι μόνο για την ψυχαγωγία του, αλλά και για την συναισθηματική, πνευματική και σωματική του ανάπτυξη. Ο ρόλος του είναι τόσο σημαντικός, που αναγνωρίζεται ως ένα από τα βασικά και αναφαίρετα δικαιώματα των παιδιών.

Ας δούμε γιατί:

•  Το παιγνίδι βοηθά ένα παιδί να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του, το περιβάλλον του και να έρθει σε επαφή με άλλα παιδιά.
•  Μέσω του παιγνιδιού, τα παιδιά μαθαίνουν να βρίσκουν λύσεις, να συνεργάζονται, να υπακούν σε κανόνες και να σέβονται το ένα το άλλο.
•  Το παιγνίδι ενθαρρύνει τη δημιουργική σκέψη και την προβολή των ικανοτήτων κάθε παιδιού.
•  Βοηθά στη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία, ενισχύοντας την κοινωνικοποίηση των παιδιών.
•  Μέσω του παιγνιδιού, τα παιδιά κατανοούν καλύτερα τόσο τα δικά τους συναισθήματα, όσο και αυτά των άλλων, αποκτώντας έτσι συναισθηματική ωριμότητα.
•  Το παιγνίδι ενισχύει την κίνηση και γενικά τη φυσική δραστηριότητα των παιδιών, συμβάλλοντας έτσι στην καλή τους υγεία και την ομαλή σωματική τους ανάπτυξη.
•  Τα παιδιά περνούν από διάφορα στάδια σχετικά με το παιγνίδι τους, τα οποία οφείλονται τόσο στην ηλικία, όσο και στο χαρακτήρα καθενός.
•  Ένα ντροπαλό παιδί, για παράδειγμα, αρχικά θα παρατηρεί τα άλλα παιδιά που παίζουν, μέχρι να νιώσει έτοιμο να μπει στην ομάδα τους.
•  Επίσης, πολύ γνωστό είναι και το παράλληλο παιγνίδι, όταν δηλαδή δυο μικρά παιδάκια παίζουν το ένα δίπλα στο άλλο, αλλά το καθένα με το δικό του παιγνίδι.

Όλα αυτά τα στάδια είναι απαραίτητα και συμβάλλουν στην ομαλή ανάπτυξη του παιδιού. Συνεπώς την επόμενη φορά που θα δείτε το μικρό σας να παίζει, μη νομίζετε ότι απλά περνά ευχάριστα την ώρα του. Στην πραγματικότητα κάνει πολλά περισσότερα!
Η πιο γνωστή θεωρία η οποία κατηγοριοποιεί το παιδικό παιγνίδι είναι αυτή του Piaget, ο οποίος ισχυρίζεται ότι υπάρχουν τρία είδη παιχνιδιού.
Το παιγνίδι της άσκησης: Στο παιγνίδι αυτό το παιδί επαναλαμβάνει πολλές φορές την ίδια κίνηση. Βοηθά στην αισθητικοκινητική ανάπτυξή του και το κάνει συχνά κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του.
Το συμβολικό παιγνίδι: Το παιγνίδι γίνεται η ελεύθερη επέκταση του χειρισμού των συναισθημάτων και των αντικειμένων κατά συμβολικό τρόπο. Συνήθως συμβάλλει μια ομάδα στο συμβολικό παιγνίδι.
Το κοινωνικό παιχνίδι: Πρόκειται για ομάδες παιδιών που παίζουν παιγνίδια που έχουν έναν ορισμένο στόχο. Το παιδί απαλλάσσεται από τον εγωκεντρισμό του, κοινωνικοποιείται και μαθαίνει να συμπεριφέρεται με ορθολογισμό. Αυτή η περίοδος είναι ανάμεσα στα 3 και τα 6 χρόνια.
 

Τα στάδια του παιγνιδιού

• Ατομικό παιγνίδι.  Αρχικά το μωρό και το πολύ μικρό παιδί παίζει τον περισσότερο καιρό μόνα τους, αδιαφορώντας για το αν υπάρχουν γύρω τους άλλα πρόσωπα, μικρά ή μεγάλα. Το ενδιαφέρον και η προσοχή τους επικεντρώνεται μόνο στο υλικό του αντικειμένου με το οποίο παίζουν (την υφή, τον ήχο, τη μυρωδιά, τη γεύση), αλλά και με το τι μπορούν να κάνουν με αυτό. Σπρώχνουν και τραβούν, χωρίζουν και ενώνουν, βάζουν και βγάζουν, ανοίγουν και κλείνουν, φτιάχνουν και χαλούν.
• Παράλληλο παιγνίδι.  Αργότερα στα δύο με τρία χρόνια, το παιδί αρχίζει να παίζει κοντά σε άλλα παιδιά, έστω και αν το καθένα ασχολείται με κάτι διαφορετικό. Δημιουργούν την εντύπωση ότι παίζουν μαζί, αλλά στην πραγματικότητα παίζουν μόνα τους. Παρ’ όλα αυτά το παιγνίδι γίνεται πιο διασκεδαστικό.
• Ομαδικό παιγνίδι. Το επόμενο στάδιο αρχίζει μετά τα τρία, όταν τα παιδιά απολαμβάνουν, έστω και λίγο, να παίζουν δυο-τρία μαζί σε μικρές παρέες. Η ανάγκη άλλωστε του παιδιού για αυτή τη μορφή παιγνιδιού κάνει τη συντροφιά τόσο σημαντική. Το πέρασμα σε αυτή τη μορφή του παιγνιδιού γίνεται σταδιακά και ανάλογα με την ωριμότητα, τις συνήθειες και την εξοικείωση του παιδιού με την ομάδα. Το ομαδικό παιγνίδι παίρνει συνήθως συγκεκριμένο χαρακτήρα που στηρίζεται στο ενεργητικό ή φυσικό παιγνίδι, στο μιμητικό και στο παιγνίδι με τις λέξεις και τις επιδεξιότητες. Στα παιγνίδια με άλλα παιδιά το παιδί αναπτύσσει τη συναισθηματική του νοημοσύνη. Μαθαίνει να δημιουργεί και να διατηρεί σχέσεις, να υπολογίζει και να σέβεται τους άλλους, αλλά και να υπερασπίζεται τον εαυτό του. Zει την εμπειρία της μοιρασμένης χαράς και λύπης, την ικανοποίηση της συνεργασίας, την αίσθηση της δύναμης που δίνει το να ανήκεις σε μία ομάδα και τις υποχρεώσεις τις οποίες αυτό συνεπάγεται.
• Το φυσικό παιγνίδι. Το φυσικό παιγνίδι καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητας του παιδιού της προσχολικής ηλικίας. Στοχεύει στη βελτίωση, στην εξάσκηση και στην τελειοποίηση των φυσικών του ικανοτήτων. Σκαρφαλώνει, πηδά, τρέχει, χοροπηδά, γλιστρά, πέφτει μόνο και μόνο για να έχει την ικανοποίηση των κατορθωμάτων του. Και παρότι οι δραστηριότητες αυτές είχαν τραβήξει την προσοχή του εδώ και αρκετό καιρό, τώρα η ομαδική τους μορφή, ακόμη και με κάποιον μεγάλο, τις κάνει ακόμη πιο συναρπαστικές.
• Το μιμητικό παιγνίδι. Το μιμητικό παιχνίδι είναι η σπουδαιότερη ατομική, αλλά κυρίως ομαδική δραστηριότητα των παιδιών της προσχολικής ηλικίας. Ένα κοινό πεδίο λειτουργίας και εναλλαγής του φανταστικού και του πραγματικού. Τα παιδιά παίζουν τους μεγάλους. Μαθαίνουν για τον κόσμο, για τον εαυτό τους, για τους ρόλους στη ζωή, για τις σχέσεις τους με τους άλλους. Όταν μιμούνται πράξεις της καθημερινής ζωής δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να προσπαθούν να τις καταλάβουν καλύτερα. Το κοριτσάκι που κάνει τη μαμά δεν προετοιμάζεται απλώς για τη μητρότητα σε 20 και 30 χρόνια αργότερα, αλλά αναλαμβάνει υποχρεώσεις, έχει ευθύνες και προσπαθεί να καταλάβει γιατί η μαμά της θύμωσε μαζί της το πρωί. Από τις αταξίες της κούκλας της αναγνωρίζει ότι η μαμά της είχε δίκιο και μαλώνει κατά τον ίδιο τρόπο και η ίδια την κούκλα της, το μωρό της. Τίποτε δεν τραβάει το παιδί περισσότερο από το πραγματικό. Θέλει να ζωγραφίζει με πραγματικά χρώματα, να ποτίζει με νερό, να πλάθει κουλουράκια με αληθινή ζύμη, να πλένει τα ρούχα της κούκλας της με νερό και σαπούνι, να μαστορεύει και να κατασκευάζει μικροπράγματα που τα βαφτίζει τρένο, καράβι, τραπέζι, αυτοκίνητο. Το μιμητικό παιχνίδι είναι μεγάλο σχολείο.
• Το συμβολικό παιγνίδι.  Tο συμβολικό παιγνίδι εμφανίζεται μετά τα 2 έτη και περιλαμβάνει την προσποίηση ρόλων από το παιδί και τη χρήση ενός αντικειμένου με φανταστικό τρόπο. Για παράδειγμα, ένα κουτάλι μπορεί να παίρνει τον ρόλο του τηλεφώνου και το παιδί να παίζει ότι μιλάει στο τηλέφωνο. Το συμβολικό παιγνίδι συμβάλλει στην ανάπτυξη της φαντασίας, της κοινωνικότητας και του λόγου, καθώς και στην εκτόνωση των συναισθημάτων του παιδιού.
• Το παιγνίδι έξω.  Δεν πρέπει να ξεχνάμε πόσο σημαντικό είναι για τα παιδιά και το παιγνίδι έξω στην αυλή, στον κήπο ή στο γήπεδο της γειτονιάς. Ερευνητές του Πανεπιστημίου Cambridge παρατήρησαν ότι για κάθε επιπλέον ώρα που περνάει ένα παιδί παίζοντας εκτός σπιτιού, ο κίνδυνος μυωπίας μειώνεται κατά 2%. Η έκθεση στο φυσικό φως του ήλιου και ο χρόνος που περνάει ένα παιδί κοιτάζοντας σε μακρινά αντικείμενα ίσως να παίζουν ρόλο σε αυτό το φαινόμενο, εικάζουν οι ερευνητές.

 

Το παιγνίδι είναι πολύ σημαντικό γιατί

• Ικανοποιεί μία βασική και ενστικτώδη ανάγκη του παιδιού.
• Αναπτύσσει τα αισθητήρια όργανά του και μαθαίνει να κινείται και να αισθάνεται το χώρο.
• Βελτιώνει και επιταχύνει τη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού.
• Του χαρίζει το συναίσθημα της ικανοποίησης, της επιτυχίας και της συναισθηματικής ωρίμανσης.
• Το βοηθά να αποβάλλει το άγχος και την επιθετικότητα.
• Το ηρεμεί και το απασχολεί δημιουργικά.

Ποια παιγνίδια θεωρούνται καλά για το παιδί;
Το ιδανικό παιγνίδι πρέπει να εξάπτει τη φαντασία του παιδιού. Πρέπει να το βοηθά να είναι δημιουργικό, να του διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον, να κεντρίζει την περιέργειά του, να το ικανοποιεί σαν μέγεθος αναλόγως της ηλικίας του, να μπορεί να φτιάξει χειροτεχνίες ή κατασκευές με αυτό, να μην καταστρέφεται εύκολα, να είναι ασφαλές και πολύχρωμο.
 

Τα στάδια του παιγνιδιού ανάλογα με την ηλικία του παιδιού

0-6 μηνών

• Δώστε του να πιάσει διαφορετικά είδη υφάσματος.
• Χτυπήστε την κουδουνίστρα πίσω του, δεξιά του και μετά πίσω του, αριστερά.
• Λέτε παιδικά τραγούδια καθώς το κρατάτε αγκαλιά και περπατάτε.
• Θρυμματίζετε φύλλα.

 
6-12 μηνών

• Αφήστε το μωρό να παίζει με διάφορα σκεύη του νοικοκυριού.
• Τσαλακώστε χαρτιά.
• .Βάλτε μέσα στο μπάνιο του παιγνίδια που επιπλέουν.
• Αφήστε το να παίζει με κύβους, που έχουν τρύπες για τα δάχτυλα.
• Δείξτε το πρόσωπό του στον καθρέπτη.
• Δώστε του ένα πλαστικό παιγνίδι που βγάζει ήχο.

 
12-18 μηνών

• Κρύψτε το παιγνίδι πίσω του.
• Δώστε του μία μεγάλη μπάλα για να την σπρώχνει στο πάτωμα.
• Ζητείστε του να δείξει τα μέρη του σώματος.
• Φτιάξτε μαζί του ένα άλμπουμ με εικόνες.
• Αφήστε το να παίξει με τις κούκλες.

 
18 μηνών – 2 ετών

• Παίξτε μαζί του κρυφτό.
• Παίξτε το παιγνίδι όπου ρωτάτε με τη σειρά « Τι δείχνει αυτή η εικόνα;»
• Δώστε του να περάσει χάντρες σε σπάγκο.

 
2 – 3 ετών

• Δώστε του να συναρμολογήσει μία απλή κομμένη εικόνα.
• Πείτε του να σταθεί στο ένα πόδι.
• Να παίξει με γεωμετρικά σχήματα που εφαρμόζουν σε εγκοπές.

 
3 – 4 ετών

• Δώστε του να ζωγραφίσει με τα δάχτυλα.
• Να περάσει μέσα από τούνελ.
• Δείξτε του πως να περπατά και να τρέχει στο ρυθμό τυμπανιού.
• Παίζει «μαμά» και «μπαμπά».
• Φτιάξτε κολλάζ.

 
4 – 6 ετών

• Επιδιώκει να ευχαριστεί τους φίλους του.
• Θέλει να κάνει ότι και οι φίλοι του.
• Συμμορφώνεται πιο πρόθυμα με τους κανόνες ενός παιχνιδιού.
• Του αρέσουν τα παιχνίδια που εμπεριέχουν χορό, τραγούδι, υποκριτική.
• Του αρέσουν επιτραπέζια παιχνίδια.

 
6 – 8 ετών

• Απολαμβάνει παιχνίδια ομαδικά με κανόνες.
• Επιθυμεί να παίζει παιχνίδια με παιδιά του ίδιου φύλου.
• Του αρέσουν παιχνίδια που στόχο έχουν τη νίκη.

 
 
Μιλένα Βολίκα
Ειδική Παιδαγωγός- Νηπιαγωγός
Υπεύθυνη του επιστημονικού κέντρου «Αγωγή»